ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΙΑ ΤΗΣ ΤΑΝΑΓΡΑΪΚΗΣ ΓΗΣ. ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2014-15

Η ταπεινή αυτή εργασία είναι αφιερωμένη σε όλους όσους έζησαν, ζουν και θα ζουν στην Ταναγραϊκή γη , σ’ εκείνους που διάβηκαν για λίγο το αρχαίο χώμα της, σ’αυτούς που αναζήτησαν το παρελθόν της…..

Κυρίως όμως, η μικρή μας εργασία είναι αφιερωμένη στο κ. Αθανάσιο Κυριάκου που ολόψυχα και με πολλή χαρά μας προσέφερε μεγάλο μέρος της δια βίου συλλογής του, θέλοντας να προσφέρει και να μεταδώσει σ’εμάς τους νεότερους το «τραγούδι της ιστορίας» που ακούγοντάς το ίσως να φέρει κάποια αθιβολή στον καθένα μας….

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ως μαθητές του Γυμνασίου Οινοφύτων, μιας περιοχής που βρίσκεται στα σύνορα των νομών Βοιωτίας και Αττικής, τελευταίος τόπος της βοιωτικής γης πριν το αττικό λεκανοπέδιο, σκεφτήκαμε να πραγματοποιήσουμε μια εργασία αναδεικνύοντας κάποια ιστορικά μνημεία που υπάρχουν στο δήμο μας, τον δήμο Τανάγρας.

Κάποιοι από εμάς κατάγονται από τον τόπο αυτό, ενώ κάποιοι άλλοι βρίσκονται εδώ για βιοποριστικούς λόγους. Όμως για όλους μας είναι ο τόπος όπου μένουμε, πηγαίνουμε σχολείο, παίζουμε, αγωνιούμε, ονειρευόμαστε. Δεν θα μπορούσαμε λοιπόν αφού τα πόδια μας πατούν σε τέτοια αρχαία χώματα και τα εφηβικά μας όνειρα συνθέτονται πάνω σε αυτά, ν’ αφήσουμε απαρατήρητη αυτή τη γη. Μάθαμε ότι έχει μεγάλη ιστορία. Η αρχαία Τανάγρα… Στο μουσείο γνωρίσαμε τις Ταναγραίες κόρες, είδαμε τα μισογκρεμισμένα τείχη, κάποια ρωμαϊκά λουτρά, μάθαμε για τον θυγατρογόνο Ασωπό…

Όλα τούτα δεν μαρτυρούν ένα σπουδαίο παρελθόν; Αποφασίσαμε λοιπόν να το… ξυπνήσουμε λίγο. Δεν μπορεί, κάτι θα μας πει: κάποια παλιά ιστορία, κάποια σπουδαία μάχη, κάτι για έναν ήρωα της περιοχής, για έναν κατακτητή, για κείνον τον περαστικό στρατηλάτη, για την αρχαία ποιήτρια Κόριννα, για τις μισογκρεμισμένες πύλες, κάτι…

Δεν είμαστε συγγραφείς, δεν έχουμε ιδιαίτερα προσόντα, ούτε γράφουμε αυτές τις γραμμές για να γίνουμε γνωστοί, αλλά θέλουμε να κάνουμε γνωστά κάποια απομεινάρια του παρελθόντος, διότι νιώθουμε μια ευθύνη για την κληρονομιά της ιστορίας που κουβαλάμε, ιστορίας που χάνεται στα βάθη των αιώνων, ίσως και στα χρόνια του μύθου. Κάποιος σοφός είπε: « Ιστορία δεν είναι η πέτρα, αλλά αυτό που η πέτρα μαρτυρά». Τούτη τη « μαρτυρία» θα ψάξουμε και θα παρουσιάσουμε. Ένα μικρό ταξίδι στην Ταναγραϊκή γη μέσα από τα μάτια των μαθητών…

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ευλογημένοι οι κάτοικοι της Ταναγραϊκής γης γιατί πατούν σε χώματα ιστορικά, καλλιεργούν με τα χέρια τους γη που ποτίστηκε με αίμα, κτίζουν τα σπίτια τους σε γη που σηκώνει στους ώμους της μνημεία, απομεινάρια σήμερα μιας άλλης σπουδαίας εποχής.

Εδώ μπορεί κανείς να δει ό,τι έχει απομείνει από τα Κυκλώπεια τείχη της Μυκηναϊκής περιόδου στην Τανάγρα, καθώς και τμήμα ενός μεσαιωνικού πύργου. Αν επισκεφτεί κάποιος την περιοχή Καστρί, θα βρεθεί μπροστά στα λείψανα κτισμάτων της Ρωμαϊκής εποχής· αυτό σημαίνει ότι η περιοχή δέχθηκε στα σπλάχνα της τον Ρωμαϊκό πολιτισμό. Το ίδιο μαρτυρούν και τα περίφημα ρωμαϊκά λουτρά που σώζονται στο ναό της Αγίας Παρασκευής. Στον ίδιο ναό επίσης υπάρχει ένα θαυμάσιο κιονόκρανο ρωμαϊκής εποχής σε ασβεστόλιθο που κοσμεί τον χώρο και συνδυάζει τον αρχαίο και τον χριστιανικό κόσμο.

Στο διάβα του σε τούτο τον τόπο, μπορεί κάποιος να δει τον γνωστό «Σταυρό της Μάλτας» που βρίσκεται στον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στο Σχηματάρι. Μεγάλης σπουδαιότητας είναι και μία επιγραφή σε βάση αγάλματος του Βοιωτού γλύπτη Καφισία ( 3ος αιώνας π.Χ.) και μπορεί κάποιος να τη δει αν επισκεφτεί το εκκλησάκι του Αγίου Θωμά, κοντά στον Ασωπό. Γνωστές είναι και οι Ταναγραίες Κόρες δείγματα των οποίων βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο Σχηματαρίου και όχι μόνο. Αληθινά κομψοτεχνήματα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους…

Ακοίμητοι φρουροί της Ορθοδοξίας, μάρτυρες της βαθιάς πίστης των κατοίκων, αποτελούν και τα εκατοντάχρονα εκκλησάκια που στέκονται πεισματικά όρθια στη φθορά του χρόνου.

Ένα δείγμα σπουδαίας τεχνικής και επινόησης των νεότερων χρόνων είναι η Πετρογέφυρα Γκέλη, δημιούργημα του 17ου αιώνα στη Δαφνούλα. Είναι σίγουρο πως αν τη διαβεί κανείς θα νιώσει ότι πατά στο σήμερα, αλλά βρίσκεται στο χθες.

Τα παραπάνω είναι λίγα απομεινάρια της ιστορίας που έχει να προσφέρει ηΤαναγραϊκή γη. Ποιος ξέρει πόσα άλλα κρύβει βαθιά στα σπλάχνα της περιμένοντας έναν επιδέξιο ανιχνευτή, έναν ιχνηλάτη της ιστορίας να τα ξεθάψει και να τα φέρει στο φως, να κάνει γνωστό το παρελθόν;

ΔΗΜΟΣ ΤΑΝΑΓΡΑΣ

Ο Καλλικρατικός Δήμος Τανάγρας προήλθε από τη συνένωση των δημοτικών ενοτήτων Δερβενοχωρίων, Οινοφύτων, Σχηματαρίου και Τανάγρας.

Σ’ αυτές τις δημοτικές ενότητες ανήκουν οι παρακάτω κοινότητες:

Οινόφυτων , Αγίου Θωμά, Κλειδίου και τμήμα του Δηλεσίου (πρώην δήμος Οινοφύτων).

Δάφνης, Πύλης, Σκούρτων, Στεφάνης, Πανάκτου και Πρασίνου ( πρώην δήμος Δερβενοχωρίων).

Άρματος, Ασωπίας, Καλλιθέας, Τανάγρας (πρώην δήμος Τανάγρας).

Σχηματαρίου, Οινόης, Πλάκας Δηλεσίου (πρώην δήμος Σχηματαρίου).

Η έκταση του δήμου είναι 457.94 τ.χλμ. και ο πληθυσμός 22.651 κάτοικοι περίπου.

Είναι ο τελευταίος δήμος του νομού Βοιωτίας στα σύνορα με το νομό Αττικής και αποτελεί σήμερα μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές περιοχές της χώρας μας, με μικρές και μεγάλες βιομηχανίες που βρίσκονται κυρίως στα Οινόφυτα και στο Σχηματάρι. Έχει μεγάλη ιστορία που μαρτυρείται από τα διάφορα ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία που σώζονται στην ευρύτερη περιοχή. Συνδυάζει βουνό και θάλασσα αφού αρχίζει από τα ορεινά Δερβενοχώρια και καταλήγει στο παραλιακό Δήλεσι. Κάποιος περιηγητής θα μπορούσε ν’ ανακαλύψει την ομορφιά της φύσης,τις πεδιάδες με τις καλλιέργειες, τα ερειπωμένα τείχη, απομεινάρια μιας άλλης εποχής, παλιά εκκλησάκια, τοξωτές γέφυρες που στέκουν ακόμη αγέραστες. Ιστορικά μοναστήρια που στέκονται όρθια χωρίς να αγκομαχούν για τον ανελέητο χρόνο που τους άφησε σημάδια, ρωμαϊκά κιόνακρανα κρυμμένα μέσα σε ναούς, αρχαίοι ναοί όπως του Απόλλωνα , της Αφροδίτης και της Λητούς. Αν αφουγκραστεί προσεκτικά ο σύγχρονος οδοιπόρος, ίσως ακούσει τον Διόνυσο να γελά, την Κόρρινα να στοχάζεται τα ποιήματά της ,και αν είναι τυχερός ίσως δει και μια πανέμορφη Ταναγραία κόρη. ..

Πλούσιος ο τόπος. Αποτελεί μια πρόσκληση και ταυτόχρονα μια πρόκληση για εξερεύνηση την οποία αποτολμούμε με την παρούσα αναφορά στον ιστορικό αυτό δήμο. Η περιήγηση αρχίζει…

ΤΑΝΑΓΡΑ

Η αρχαία Τανάγρα βρίσκεται νότια του Σχηματαρίου και σε απόσταση 4 χιλιομέτρων. Πληροφορίες αντλούμε από την περιήγηση του Παυσανία ο οποίος την επισκέφτηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Ένας μύθος αναφέρει ότι όταν ο Μ. Αλέξανδρος ήρθε να πολεμήσει για να κυριέψει την Τανάγρα, όταν μπήκε στην πόλη και αντίκρυσε τις Ταναγραίες κόρες θαμπώθηκε από την ομορφιά τους και τη φιλοξενία τους τόσο ώστε έδωσε διαταγή να σταματήσουν την καταστροφή. Κατά τον Ηρακλείδη, η πόλη βρίσκεται σε βραχώδες και υψηλό ύψωμα, το οποίο πρόκειται για το σημερινό λόφο της Γκριμάδας. Η πόλη που ήταν κτισμένη στους πρόποδες του λόφου περιείχε σπίτια που κοσμούσαν ωραίες στοές και εγκαυστικές τοιχογραφίες. Γύρω απ’ αυτή υπήρχε τείχος μήκους περίπου 3 χιλιομέτρων.

Διασώζονται το τείχος του 4ου π.Χ. αιώνα, το θέατρο και άλλα οικοδομήματα κυρίως των ρωμαϊκών χρόνων.
Τα μνημεία της αρχαίας πόλεως είναι γνωστά κυρίως από τους αρχαίους συγγραφείς. Ο Παυσανίας μνημονεύει ιερό του Διονύσου με λατρευτικό άγαλμα του Θεού. Υπήρχαν επίσης ναοί της Θέμιδος, του Απόλλωνος, της Αφροδίτης, του Ερμού Κρυοφόρου και του Ερμού Προμάχου, όπως και θέατρο (διακοσμημένο με εικόνα της ντόπιας ποιήτριας Κορίννης). Επίσης λατρευόταν ο Ηρακλής αλλά δεν έχει βρεθεί ναός του. Από την ανασκαφή των τάφων ήρθαν στο φως πλάκες με τις λέξεις «Ηρακλής» και «Ηρακλέους».

Οι Ταναγραίοι είχαν ρυθμίσει τα σχετικά με τη λατρεία των θεών καλύτερα απ’όλους τους Έλληνες. Είχαν κάνει χωριστά τις κατοικίες και χωριστά τα ιερά τους. Πολλοί ναοί ήλθαν στο φως με τις ανασκαφές της αρχαιολογικής εταιρείας το 1890. Κάτω από τους ναούς ήταν το θέατρο με μεγάλη στοά και επίσης κοντά ήταν το Γυμνάσιο όπου υπήρχε το άγαλμα της ποιήτριας Κόριννας.

Έχουν ερευνηθεί δύο εκτεταμένες νεκροπόλεις της ίδιας εποχής στις θέσεις Γέφυρα και Δενδρί και διακόσιοι περίπου θαλαμοειδείς τάφοι.

Οι νεκροπόλεις της Τανάγρας, παρουσιάζουν μοναδική καινοτομία αφού η ευρεία χρησιμοποίηση πήλινων σαρκοφάγων (λαρνάκων) για την ταφή των νεκρών δεν ήταν διαδεδομένη σε όλο τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο. Χρονολογούνται περίπου στα 1400-1180 π.Χ. Οι Ταναγραίοι είχαν αναπτύξει αξιόλογο πολιτισμό χάρις στη γεωγραφική θέση της περιοχής. Στην περιοχή είχε αναπτυχθεί αρκετά η γλυπτική και η αγγειοπλαστική. Οι Ταναγραίοι τεχνίτες είχαν δεχτεί πολλές επιδράσεις στην τέχνη τους. Με τις ανασκαφές της αρχαιολογικής υπηρεσίας το 1890 βρέθηκαν χιλιάδες τάφοι διαφόρων εποχών. Απ’ότι λέει η παράδοση,στο δρόμο που συνέδεε την Τανάγρα με το Δήλιον,στις δύο πλευρές του έθαβαν τους απλούς ανθρώπους ενώ τους σκοτωμένους στα πεδία της μάχης τους έθαβαν μέσα στην πόλη,σε χώρους που ονομάζονταν »πολυάνδρεια».

Όσον αναφορά τα κλασικά νεκροταφεία της πόλεως αυτά απλώνονται κατά μήκος της κοιλάδας της Τανάγρας. Από ανασκαφές που έχουν γίνει, έχουν έρθει στο φως εκατοντάδες επιγραφές, αγγεία και ειδώλια και φυσικά οι περίφημες Ταναγραίες κόρες.